ಮಹಾಭಾರತದ ಪಾಠ

ನಾನು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಮತ್ತು ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಕಾರ ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಗಾಂಧಿಯವರನ್ನು ಅವರ ಪುಸ್ತಕಗಳಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಬಹುತ್ವದ ಬಗೆಗಿನ ಅವರ ನಿರಂತರ ಬದ್ಧತೆಗಾಗಿ ಮೆಚ್ಚಿದ್ದೇನೆ. ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಂಪಾದಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದ ವಾರಪತ್ರಿಕೆ ‘ಹಿಮ್ಮತ್’, ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಭಯದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವಷ್ಟು ದಿಟ್ಟತನವಿದ್ದ ಕೆಲವೇ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ನಂತರದ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಅವರು ವಲ್ಲಭಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ ಅವರ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಗಳೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಕುರಿತು ಆಳವಾಗಿ ಸಂಶೋಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನೇ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಮಹತ್ವದ ಪಾಂಡಿತ್ಯಪೂರ್ಣ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವಾಗಲೂ, ಅವರು ಯಾವಾಗಲೂ ವಿವರವಾಗಿ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ವಾದದಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ ಪತ್ರಿಕಾ ಅಂಕಣಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚರ್ಚೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಕೃತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಆಳವಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಇತ್ತು ಎಂದು ನಾನು ಭಾವಿಸಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಒಬ್ಬ ವಿದ್ವಾಂಸ ಮಿತ್ರರು ನಾನು ಈ ಹಿಂದೆ ಓದಿರದ ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಅವರ ಭಾಷಣವನ್ನು ನನ್ನ ಗಮನಕ್ಕೆ ತಂದರು. ಅದು 1991ರ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ನಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಾವಧಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದಾಗ ಮಾಡಿದ್ದು. ಅದರಲ್ಲಿನ ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಅವರ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಇಂದಿನ ಭಾರತ ಗಣರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿವೆ.

ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಸೂದೆಯ ಮೇಲಿನ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ಮಸೂದೆಯು ‘ಯಾವುದೇ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲು’ ಮತ್ತು 1947ರ ಆಗಸ್ಟ್ 15ರಂದು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಯಾವುದೇ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು. ಆದರೂ, ಒಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅದು ಅನೇಕ ಹಿಂದೂಗಳು ಭಗವಾನ್ ರಾಮನ ಜನ್ಮಸ್ಥಳವೆಂದು ನಂಬಿದ್ದ, ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಆಗ ಬಾಬರಿ ಮಸೀದಿ ಇದ್ದ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಮಸೂದೆಯೊಳಗಿನ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಹೊರತಾಗಿಸಿತ್ತು.

ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸರಕಾರ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿತ್ತು. ಮಸೂದೆಯು ಒಕ್ಕೂಟ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರಕಾರಗಳು ತಮ್ಮ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಾಲಯಗಳೊಂದಿಗೆ ತಮಗೆ ಬೇಕಾದುದನ್ನು ಮಾಡಲು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಎಂದು ವಾದಿಸಿದ ಬಿಜೆಪಿಯ ವಿರೋಧದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಆಗ ಅದು ಸಂಸತ್ತಿನ ಮೇಲ್ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚೆಗೆ ಬಂದಿತ್ತು.

ಆಗ ಜನತಾ ದಳದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದ ರಾಜ್ಮೋಹನ್, ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ಹೇಳಿಕೆಗಳು, ಭಾರತದ ಭೂತಕಾಲದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಆಳವಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಗಾಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ತೆರೆಯುವುದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಅಪಾಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರಿಸಿದ್ದವು. ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಮಂದಿ ಪ್ರತೀಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟಾಗ ಆಗಿದ್ದ ವಿನಾಶವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ಮಾತು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ‘‘ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಅನುರಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಮಹಾಭಾರತದ ಪಾಠ ಏನೆಂದರೆ, ಸೇಡಿನ ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಇತಿಹಾಸದ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವವರು ವಿನಾಶ ಮತ್ತು ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿನಾಶ ಮತ್ತು ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿನಾಶವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಾರೆ’ ಎಂದು ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಹೇಳಿದ್ದರು.

ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಗಾಂಧಿ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದರು. ಬಿಜೆಪಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಮಸೂದೆಯನ್ನು ‘ಹಿಂದೂ ವಿರೋಧಿ’ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದರು; ಅವರದು, ‘ನಮ್ಮ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದದ ಧ್ವನಿಯಾಗಿದೆ’ ಎಂದು ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಟೀಕಿಸಿದರು. ‘‘ಇದು ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಹೊಸ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇದು ಹೊಸ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದ. ಇದು ದುರಂತ ಮತ್ತು ವಿರೂಪಗೊಂಡ ಪುನರ್ಜನ್ಮದಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ. ನನಗೆ ಖಚಿತವಾಗಿರುವಂತೆ, ಇದರ ಹಿಂದಿರುವವರು ಹಿಂದೂ ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಭಾವನೆಗಳು ಮತ್ತು ಭಾವೋದ್ರೇಕಗಳಿಂದ ದಾರಿ ತಪ್ಪುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ, ಹಿಂದೂ ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.’’

ಹಿಂದಿನ ನೈಜ ಅಥವಾ ಕಲ್ಪಿತ ಅಪರಾಧಗಳ ಮೇಲೆ ಇಷ್ಟೊಂದು ಗೀಳಿನಿಂದ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಈ ‘ಹೊಸ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ’ ವರ್ತಮಾನದ ‘ದುಃಖ, ಹಸಿವು ಮತ್ತು ಕುರುಡುತನ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮತ್ತು ಹಿಂಸಾಚಾರ’ವನ್ನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿದೆ ಎಂದು ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಗಾಂಧಿ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಹಿಂದುತ್ವದ ಶಕ್ತಿಗಳು ಹಿಂದೂ ಹೆಮ್ಮೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಗೌರವವನ್ನು ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ‘‘ಹೊಸ ಹಿಂದೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದದ ಪ್ರತಿಪಾದಕರ ಸತ್ವಪರೀಕ್ಷೆಯು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ವಿರೋಧಿಯಾಗುವ ಮೂಲಕ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವುದಾಗಿದೆ’’ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದರು.

ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದ ಬಗ್ಗೆ ಹೋರಾಡುವ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವವರಿಗೆ ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದರು: ‘‘ನೀವು ಸಣ್ಣ ಅಥವಾ ದೊಡ್ಡ ರೀತಿಯ ರಾಜಕೀಯ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದರೆ ಹೊಸ ಭಾವನೆಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ಹಲವಾರು ಹೋರಾಟಗಳು ನಡೆಯಬಹುದು’’ ಎಂದಿದ್ದರು. ‘‘ಹಿಂದೂ ಹೆಮ್ಮೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಗೌರವದ ಭಾವನೆಯ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ನಗದು, ಮತಗಳು, ಬೆದರಿಕೆ ಶಕ್ತಿ, ಬಂದೂಕುಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಾಗ, ಅದು ಹಿಂದೂ ಹೆಸರಿಗೆ ಅಪ ಮಾನ ತರುತ್ತದೆ’’ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದರು.

‘‘ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಅದರ ಬೆಂಬಲಿಗರು ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಅದರ ನಿಜವಾದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ನೋಡಬೇಕು, ಈ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಈ ಸದನದ ಮುಂದೆ ತರುತ್ತಿರುವ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು’’ ಎಂದು ಮನವಿ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ತಮ್ಮ ಭಾಷಣವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿದ್ದರು. ‘‘ಇದನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಕಲ್ಪವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡೋಣ: ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಇತ್ತು, ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಅಲ್ಲ. ಹೌದು, ವಿವಾದಗಳು ಇರುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಘರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟಾಗಿ ನಾವು ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ವರ್ತಮಾನವನ್ನು ನೋಡುತ್ತೇವೆ, ಹಿಂದಿನದನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ.’’

ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ನ ಈ ಹಿಂದಿನ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳೇ ತೀವ್ರವಾಗಿ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿರುವ ಈ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ವಿವೇಕದ ಮಾತುಗಳು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಕೇಳಲು ಯೋಗ್ಯವಾಗಿವೆ. 2021ರ ಆಗಸ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ವಾರಣಾಸಿಯ ಕೆಲವು ಹಿಂದೂಗಳು ಜ್ಞಾನವಾಪಿ ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಹಿಂದೂ ವಿಗ್ರಹಗಳಿವೆ ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಅಲ್ಲಿ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಸ್ಥಳೀಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ನಂತರ ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟವು. ಈ ತೀರ್ಪಿನ ವಿರುದ್ಧ 2022ರ ಮೇನಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದ ಡಿ.ವೈ. ಚಂದ್ರಚೂಡ್, 1991ರ ಮಸೂದೆ ಯು ಹಿಂದೆ ಯಾವುದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ‘ಒಂದು ಸ್ಥಳದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು’ ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡರು. ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಕೆಳ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಅಧೀನ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಐತಿಹಾಸಿಕ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು (ವಾಸ್ತವ ಅಥವಾ ಕಲ್ಪಿತ) ಸರಿಪಡಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಬಯಸಿದರೆ, ಅವರು ಹಾಗೆ ಮಾಡಲು ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಿದ್ದರು.

ಲೇಖಕ ಹರ್ಷ ಮಂದರ್ ಗಮನಿಸಿದಂತೆ, ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಚಂದ್ರಚೂಡ್ ಅವರ ಅವಲೋಕನವು ಸಂಭಲ್ನಲ್ಲಿ ಸಿವಿಲ್ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಆದೇಶವನ್ನು ಒಪ್ಪಿತು. ಅದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಆರು ಮಂದಿಯ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ಸವಾಲುಗಳ ಸರಮಾಲೆ ಎಂದು ಜ್ಞಾನವಾಪಿ ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ವೀಕ್ಷಕರು ವಿವರಿಸಿದ್ದನ್ನು ಅದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿತು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಜೆಪಿ ಆಡಳಿತದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಕೆಳ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿನ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಹಿಂದುತ್ವ ಬೆದರಿಕೆಯ ವಾತಾವರಣದ ನಡುವೆ ಇರುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಕಾನೂನನ್ನು ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ಅಥವಾ ಭಯ ರಹಿತವಾಗಿ ಅಥವಾ ಪರವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಯಾವಾಗಲೂ ನಂಬಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಎದ್ದಿವೆ.

ಈ ಅಂಕಣವನ್ನು ಅಂತಿಮಗೊಳಿಸುವಾಗಲೂ, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳಗಳ ಕಾಯ್ದೆ ಕುರಿತ ಹೊಸ ಅರ್ಜಿಗಳ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತ್ತು. ಆದರೂ, ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಂಗತಿಗಳ ಹೊರತಾಗಿ, ಇಂದಿನ ವಿಶಾಲ ರಾಜಕೀಯ ವಾತಾವರಣವು 1991ರ ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳನ್ನು ನೆನಪು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ವರ್ಷ ಆಡಳಿತಾರೂಢ ಬಿಜೆಪಿ ನಡೆಸಿದ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಅಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಪದೇ ಪದೇ ಕಳಂಕಿತರೆಂದು, ಕೆಟ್ಟವರೆಂದು ಬಿಂಬಿಸುವುದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ.

1998 ಮತ್ತು 2004ರ ನಡುವೆ ಮೊದಲ ಎನ್ಡಿಎ ಆಡಳಿತದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಪಕ್ಷದ ಉನ್ನತ ನಾಯಕರು ದ್ವೇಷ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಾಂಧತೆಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದು ಕಡಿಮೆ. ನಿಜ, 1990ರ ಎಲ್.ಕೆ. ಅಡ್ವಾಣಿಯವರ ರಥಯಾತ್ರೆಯು ತನ್ನ ಹಿಂದೆ ರಕ್ತದ ಜಾಡನ್ನೇ ಉಳಿಸಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಲೇಖಕ ಅವರನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಕ್ಷಮಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ 1998 ಮತ್ತು 2004ರ ನಡುವೆ ಗೃಹ ಸಚಿವರಾಗಿ ಅವರು (ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆಯಾಗಿಯೋ ಅಥವಾ ಬೇರೆ ಕಾರಣಕ್ಕೋ) ತಮ್ಮ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹೇಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಯಮದ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದರು. ಇತರ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನಿ ಕೂಡ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡಿದ್ದರು.

ಎನ್ಡಿಎ ಆಡಳಿತದ ಮೊದಲ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮುಸ್ಲಿಮ್ ವಿರೋಧಿಗಳಾಗುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಸಂಘ ಪರಿವಾರದೊಳಗೆ ಅನೇಕ ಜನರು ಇದ್ದರೆಂಬುದು ಹೌದು. ಅವರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ಹಿಂದೂ ಪರಿಷತ್, ಬಜರಂಗ ದಳದ ಕೆಲವು ನಾಯಕರು ಮತ್ತು ಸಂಸದರೂ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂದೂಗಳಲ್ಲದ ಭಾರತೀಯರ ಮೇಲಿನ ದ್ವೇಷದ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವವರಲ್ಲಿ ಇಂದಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಿ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಕೇಂದ್ರ ಗೃಹ ಸಚಿವರು, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಅಸ್ಸಾಮಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಭಾಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಕೆಟ್ಟವರೆಂದು ಸತತವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸುತ್ತಾರೆ; ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನಿಯೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹಾಗೆಯೇ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.

ಅಧಿಕಾರ ಮದದ ಹಿಂದುತ್ವದ ಈ ದ್ವೇಷ ಪ್ರತಿಪಾದಕರನ್ನು ಉದ್ಧಾರ ಮಾಡಲು ಅಥವಾ ಸುಧಾರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ; ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಕೇಳಲು ಮತ್ತು ಕಲಿಯಲು ಇಚ್ಛಿಸುವ ಹಿಂದೂಗಳಿಗಾಗಿ, ರಾಜ್ಮೋಹನ್ ಗಾಂಧಿಯವರು ಮಹಾಭಾರತದ ಓದಿನಿಂದ ಕಲಿತಿದ್ದ ಪಾಠವನ್ನು ನಾನು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತೇನೆ: ‘ಸೇಡಿನ ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಇತಿಹಾಸದ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವವರು ವಿನಾಶ ಮತ್ತು ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿನಾಶ ಮತ್ತು ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿನಾಶವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಾರೆ.’