ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಜೈಲು ನೋಟ್ ಬುಕ್ ನ ಕಥೆ

ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹಚರರಾದ ಸುಖದೇವ್ ಮತ್ತು ರಾಜಗುರು ಅವರ ಹುತಾತ್ಮ ದಿನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಜೈಲು ಡೈರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯುವುದು ಸಕಾಲಿಕವೆನಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಡೈರಿ ಶಾಲಾ ನೋಟ್ಬುಕ್ನಂತೆಯೇ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದು, 1929ರ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 12ರಂದು ಜೈಲು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ‘‘ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ 404 ಪುಟಗಳು’’ ಎಂದು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಅವರ ಬಂಧನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್, ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್ ಎಂಗೆಲ್ಸ್ ಮತ್ತು ಲೆನಿನ್ ಸೇರಿದಂತೆ 108 ವಿಭಿನ್ನ ಲೇಖಕರಿಂದ ಬರೆಯಲಾದ 43 ಪುಸ್ತಕಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಈ ಡೈರಿಯಲ್ಲಿ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಇತಿಹಾಸ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶಾಲವಾದ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು.

ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಗಮನವು ಕೇವಲ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ವಿರುದ್ಧದ ಹೋರಾಟದ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೂ ಇತ್ತು. ಅವರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಚಿಂತಕರನ್ನು ಓದುವಲ್ಲಿ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಕುಚಿತ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಮೀರಿ, ಆಧುನಿಕ ಜಾಗತಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳ ಮೂಲಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಅವರು ವಾದಿಸಿದರು. ಈ ಜಾಗತಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯು ಅವರ ಕಾಲದ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ನಾಯಕರಾದ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ, ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಮತ್ತು ಡಾ. ಬಿ.ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿತ್ತು.

1968ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಜಿ. ದೇವಲ್ ಅವರು ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಸಹೋದರ ಕುಲ್ಬೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಜೈಲು ಡೈರಿಯ ಮೂಲ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ದೇವಲ್ ಅವರು ‘ಪೀಪಲ್ಸ್ ಪಾಥ್’ ಎಂಬ ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಲೇಖನವನ್ನು ಬರೆದರು, ಅದರಲ್ಲಿ 200 ಪುಟಗಳ ಡೈರಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ, ಜಿ. ದೇವಲ್ ಅವರು ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ, ಸಮಾಜವಾದ, ರಾಜ್ಯದ ಮೂಲ, ಮಾರ್ಕ್ಸ್ವಾದ, ಕಮ್ಯುನಿಸಂ, ಧರ್ಮ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಗಳ ಇತಿಹಾಸದಂತಹ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಗಮನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಡೈರಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಅದು ಸಾಕಾರಗೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ.

1977ರಲ್ಲಿ, ರಶ್ಯದ ವಿದ್ವಾಂಸ ಎಲ್.ವಿ. ಮಿತ್ರೋಖೋವ್ ಅವರು ಈ ಡೈರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕುಲ್ಬೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಂದ ವಿವರಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವರು ಒಂದು ಲೇಖನವನ್ನು ಬರೆದರು, ಅದು ನಂತರ 1981ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪುಸ್ತಕ ‘ಲೆನಿನ್ ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯಾ’ದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಧ್ಯಾಯವಾಗಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. 1990ರಲ್ಲಿ, ‘ಲೆನಿನ್ ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯಾ’ ಅನ್ನು ಹಿಂದಿಗೆ ಅನುವಾದಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮಾಸ್ಕೊದ ಪ್ರಗತಿ ಪ್ರಕಾಶನದಿಂದ ‘ಲೆನಿನ್ ಔರ್ ಭಾರತ್’ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು.

ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, 1981ರಲ್ಲಿ, ಗುರುಕುಲ ಕಾಂಗ್ರಿ ಅವರ ಆಗಿನ ಉಪಕುಲಪತಿ ಜಿ.ಬಿ. ಕುಮಾರ್ ಹೂಜಾ ಅವರು ದಿಲ್ಲಿಯ ತುಘಲಕಾಬಾದ್ ಬಳಿಯ ಗುರುಕುಲ ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು. ಆಡಳಿತಗಾರ ಶಕ್ತಿವೇಶ್ ಅವರು ಗುರುಕುಲದ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾದ ಕೆಲವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಅವರಿಗೆ ತೋರಿಸಿದರು. ಜಿ.ಬಿ. ಕುಮಾರ್ ಹೂಜಾ ಅವರು ಈ ನೋಟ್ಬುಕ್ನ ಒಂದು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಎರವಲು ಪಡೆದರು, ಆದರೆ ಶಕ್ತಿವೇಶ್ ಅವರನ್ನು ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು ಅದನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.

1989ರಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಚ್ 23ರ ಹುತಾತ್ಮ ದಿನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಮಂಚ್ನ ಕೆಲವು ಸಭೆಗಳು ನಡೆದವು, ಅದರಲ್ಲಿ ಜಿ.ಬಿ. ಕುಮಾರ್ ಹೂಜಾ ಅವರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲಿ, ಅವರು ಈ ಡೈರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಅದರ ಮಹತ್ವದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದ ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಮಂಚ್ ಅದನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಈ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಮಂಚ್ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಸರ್ದಾರ್ ಒಬೆರಾಯ್, ಪ್ರೊ. ಆರ್.ಪಿ. ಭಟ್ನಾಗರ್ ಮತ್ತು ಡಾ. ಆರ್.ಸಿ. ಭಾರತೀಯ ಅವರ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ ಇಂಡಿಯನ್ ಬುಕ್ ಕ್ರಾನಿಕಲ್ (ಜೈಪುರ)ನ ಸಂಪಾದಕ ಭೂಪೇಂದ್ರ ಹೂಜಾ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಆದರೂ ನಂತರ ಆರ್ಥಿಕ ತೊಂದರೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಅದರ ಪ್ರಕಟಣೆ ತಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಯಿತು. ಈ ವಿವರಣೆಯು ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಮೇಲೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಶಿಕ್ಷಿತ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವೆಚ್ಚಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದಾಗ ಕೆಲವು ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿರುವುದು ಅಸಂಭವ. ಬದಲಾಗಿ, ಅವರು ಅದರ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ವಿಫಲರಾದರು ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆ.

ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಡಾ. ಪ್ರಕಾಶ್ ಚತುರ್ವೇದಿ ಅವರು ಮಾಸ್ಕೊ ಆರ್ಕೈವ್ಸ್ ನಿಂದ ಟೈಪ್ರೈಟನ್ ಫೋಟೊಕಾಪಿಯನ್ನು ಪಡೆದು ಡಾ. ಆರ್.ಸಿ. ಭಾರತೀಯ ಅವರಿಗೆ ತೋರಿಸಿದರು. ಮಾಸ್ಕೊ ಪ್ರತಿಯು ಗುರುಕುಲ ಇಂದ್ರಪ್ರಸ್ಥದ ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯಿಂದ ಪಡೆದ ಕೈಬರಹದ ಪ್ರತಿಯೊಂದಿಗೆ ಪದಗಳಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಕೆಲವು ತಿಂಗಳುಗಳ ನಂತರ, 1991ರಲ್ಲಿ, ಭೂಪೇಂದ್ರ ಹೂಜಾ ಅವರು ಈ ನೋಟ್ಬುಕ್ನಿಂದ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಇಂಡಿಯನ್ ಬುಕ್ ಕ್ರಾನಿಕಲ್ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇದು ಶಹೀದ್ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಜೈಲು ನೋಟ್ಬುಕ್ ಓದುಗರಿಗೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ತಲುಪಿದ ಸಂದರ್ಭವಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಪ್ರೊ. ಚಮನ್ಲಾಲ್ ಅವರು ದಿಲ್ಲಿಯ ನೆಹರೂ ಸ್ಮಾರಕ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೂಜಾ ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು.

1994ರಲ್ಲಿ, ಜೈಲು ನೋಟ್ಬುಕ್ ಅನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಭೂಪೇಂದ್ರ ಹೂಜಾ ಮತ್ತು ಜಿ.ಬಿ. ಹೂಜಾ ಅವರಿಂದ ಬರೆಯಲಾದ ಮುನ್ನುಡಿಯೊಂದಿಗೆ ಇಂಡಿಯನ್ ಬುಕ್ ಕ್ರಾನಿಕಲ್ ಮೂಲಕ ಪುಸ್ತಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೂ ಅವರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಪುಸ್ತಕದ ಮೂಲ ಪ್ರತಿಯು ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಸಹೋದರ ಕುಲ್ಬೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಬಳಿ ಇದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ಜಿ. ದೇವಲ್ ಅವರ ಲೇಖನ (1968) ಮತ್ತು ಮಿತ್ರೋಖಿನ್ ಅವರ ಪುಸ್ತಕ (1981) ಬಗ್ಗೆಯೂ ಅರಿವಿರಲಿಲ್ಲ.

ಇದಲ್ಲದೆ, ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಸಹೋದರಿ ಬೀಬಿ ಅಮರ್ ಕೌರ್ ಅವರ ಮಗ ಡಾ. ಜಗಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಈ ಜೈಲು ನೋಟ್ಬುಕ್ ಅನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅಂತೆಯೇ, ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಸಹೋದರ ಕುಲ್ತಾರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಮಗಳು ವೀರೇಂದ್ರ ಸಂಧು ಅವರು ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಎರಡು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು, ಆದರೆ ಅವರು ಸಹ ಈ ಡೈರಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಿಲ್ಲ. ಇದು ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರು ನೋಟ್ಬುಕ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವಿರಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಅದರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಕುಲ್ಬೀರ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಡೈರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಅವರು ಅದನ್ನು ಇತಿಹಾಸಕಾರರೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು, ಪುಸ್ತಕವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಅಥವಾ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ, ಅವರು ಸ್ವತಃ ಅದನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಬಹುದಿತ್ತು.

ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಈ ಮಹತ್ವದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿದ್ದು ದುರದೃಷ್ಟಕರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಮೊದಲು ರಶ್ಯದ ಲೇಖಕರು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಗೆ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಬೌದ್ಧಿಕ ಮತ್ತು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಕೊಡುಗೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಕುತೂಹಲವನ್ನು ತೋರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳೇ ಅವರು ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಚಿಂತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸುವ ಮೇಲೆ ಎಂದಿಗೂ ಗಮನಹರಿಸದಿರಲು ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದು.

ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ನಂತರ, ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಸೋದರಳಿಯ ಡಾ. ಜಗಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಜೆಎನ್ಯುನ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷಾ ಕೇಂದ್ರದ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಚಮನ್ಲಾಲ್ ಅವರು 1986ರಲ್ಲಿ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹಚರರ ಬರಹಗಳನ್ನು ಸಂಕಲಿಸಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ‘ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಔರ್ ಉಂಕೆ ಸಾಥಿಯೋಂ ಕೆ ದಸ್ತಾವೇಜ್’ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಆ ಪ್ರಕಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಹ ಜೈಲು ನೋಟ್ಬುಕ್ನ ಉಲ್ಲೇಖವಿರಲಿಲ್ಲ. 1991ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಎರಡನೇ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಅದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಈ ಪುಸ್ತಕದ ಮೂರನೇ ಆವೃತ್ತಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಈ ಇಬ್ಬರು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಹಲವಾರು ಅಪರೂಪದ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಓದುಗರಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವ ಅಮೂಲ್ಯ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

ಈ ನೋಟ್ಬುಕ್ನಲ್ಲಿ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಮಾಡಿದ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರ ನಿರಂತರ ಹಂಬಲವು ಬೈರನ್, ವಿಟ್ಮನ್ ಮತ್ತು ವರ್ಡ್ಸ್ವರ್ತ್ ಅವರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಬಗೆಗಿನ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ಲಿಪಿಬದ್ಧ ಮಾಡಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಅವರು ಇಬ್ಸೆನ್ನ ನಾಟಕಗಳು, ಫ್ಯೋಡರ್ ದೊಸ್ತೋಯೆವ್ಸ್ಕಿಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿ ಕ್ರೈಮ್ ಆಂಡ್ ಪನಿಶ್ಮೆಂಟ್ ಮತ್ತು ವಿಕ್ಟರ್ ಹ್ಯೂಗೋ ಅವರ ಲೆಸ್ ಮಿಸರೇಬಲ್ಸ್ ಅಲ್ಲದೆ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಡಿಕನ್ಸ್, ಮ್ಯಾಕ್ಸಿಮ್ ಗೋರ್ಕಿ, ಜೆ.ಎಸ್. ಮಿಲ್, ವೆರಾ ಫಿಗ್ನರ್, ಶಾರ್ಲಟ್ ಪರ್ಕಿನ್ಸ್ ಗಿಲ್ಮನ್, ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಮ್ಯಾಕೇ, ಜಾರ್ಜ್ ಡಿ ಹೆಸ್ಸೆ, ಆಸ್ಕರ್ ವೈಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಕ್ಲೇರ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಓದಿದರು.