ಸುಧಾರಣೆ ಕಾಣದ ಭಾರತದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯದ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಅಂಶವಾಗಿದೆ. ಇದು ದೇಶದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನೈರ್ಮಲ್ಯ, ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸರ್ವೇ ಪ್ರಕಾರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿ, ಲಭ್ಯತೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಯು ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಕಂಡರೆ, ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಇನ್ನೂ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೂಲಭೂತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿವೆ. ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಸುಮಾರು 74,000 ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು, ಸಮುದಾಯ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಇವೆ ಎನ್ನುವ ಅಂದಾಜಿದೆ. ಕೆಲವು ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನವು ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿವೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಟ್ಟು 341 ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಮತ್ತು ಜನರು ಹೊರಗೆ ಇರುವಾಗ ಮತ್ತು ಶೌಚಾಲಯವನ್ನು ಬಳಸಬೇಕಾದಾಗ ಏನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಳೆದ ವರ್ಷ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಇದರ ಪ್ರಕಾರ ಸುಮಾರು 42 ಪ್ರತಿಶತ ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮ ನಗರ/ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಸುಧಾರಿಸಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಿದರೆ 52 ಪ್ರತಿಶತ ಜನರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸುಧಾರಣೆ ಕಂಡುಬಂದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದವರಲ್ಲಿ 37 ಪ್ರತಿಶತ ಜನರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಸರಿಯಿಲ್ಲ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. 25 ಪ್ರತಿಶತ ಜನರು ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಸಾಧಾರಣ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. 16 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಜನರು ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಭಯಾನಕ ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಶೇ. 68ರಷ್ಟು ಜನರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಬದಲು ಖಾಸಗಿಯವರು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಶೌಚಾಲಯವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಸರಕಾರಿ ವರದಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ 2021ರಲ್ಲಿ, ಶೂನ್ಯ ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಪ್ರಮಾಣ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳೆಂದರೆ ಬಿಹಾರ, ಗುಜರಾತ್, ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಒಡಿಶಾ, ರಾಜಸ್ಥಾನ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ. 1993 ಮತ್ತು 2021ರ ನಡುವೆ ಕೇರಳ, ಮಣಿಪುರ, ಮಿಜೋರಾಂ, ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್, ದಿಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರಾದಲ್ಲಿ ಶೂನ್ಯ ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇ. 1ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿತ್ತು ಎನ್ನುತ್ತದೆ ವರದಿ. 2021ರಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಂ, ಲಡಾಖ್ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಶೂನ್ಯ ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಶೇಕಡಾವಾರು ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇ. 1ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿತ್ತು. ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, 2019ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಕೇವಲ ಶೇ. 26.2ರಷ್ಟಿತ್ತು. ಶೇ. 12.4 ರೈತರು ಅನೈರ್ಮಲ್ಯ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಉಳಿದವರು ಬಯಲು ಶೌಚಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕಳಪೆ ಶೌಚಾಲಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಪ್ರತೀ ವರ್ಷ 17 ಮಿಲಿಯನ್ ಕುಟುಂಬಗಳು ರೋಗಗಳು ಮತ್ತು ಸೋಂಕುಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಿವೆ ಎಂದರೆ ನಾವು ನಂಬಲೇಬೇಕು.

ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿಯು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿವಿಧ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಇವೆ. ಆದರೂ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಇಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕಳಪೆ ನಿರ್ವಹಣೆ ಇದೆ. ಅವುಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಬಗ್ಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾಹಿತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ವಿರಳವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಸರಕಾರದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಅನೇಕ ಸಮುದಾಯಗಳು ಇನ್ನೂ ಬಯಲು ಶೌಚಕ್ಕೆ ಅವಲಂಬಿಸಿವೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜನನಿಬಿಡ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಚ್ಛ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷಿತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಕೊರತೆಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಮುಟ್ಟಿನ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜನನಿಬಿಡ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಕಳಪೆ ನಿರ್ವಹಣೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದು, ಅನೈರ್ಮಲ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಿದೆ. ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿರುವ ತ್ಯಾಜ್ಯದ ತೊಟ್ಟಿಗಳು, ಮುಚ್ಚಿಹೋಗಿರುವ ಚರಂಡಿಗಳು, ಒಡೆದ ನೀರಿನ ಪೈಪುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿವೆ.

ಅಸಮರ್ಪಕ ಶುಚಿಗೊಳಿಸುವಿಕೆ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ವಾಸನೆಗಳ ಹರಡುವಿಕೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಕೊರತೆ ಅಥವಾ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ವಿರಳವಾಗಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿವೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರು. ಭಾರತದ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಮುಖ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆ ಎಂದರೆ ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲದ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳು. ಬಾಗಿಲುಗಳಿಗೆ ಬೋಲ್ಟ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಶೌಚಾಲಯಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸೀಮಿತ ಲಭ್ಯತೆ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮಸ್ಯೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಾಕಷ್ಟಿಲ್ಲ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೆಟ್ರೊ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ. ಈ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಜನರು ಬಯಲು ಮಲ ವಿಸರ್ಜನೆ ಅಥವಾ ಮೂತ್ರ ವಿಸರ್ಜನೆಗೆ ಮುಂದಾಗುತ್ತಾರೆ. ವೃದ್ಧರು, ತೃತೀಯ ಲಿಂಗಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಂಗವಿಕಲರಿಗೆ ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಕೊರತೆಯು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿವೆ. ಅಸಮರ್ಪಕ ನೀರು ಪೂರೈಕೆ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಇನ್ನೊಂದು ಬಹುದೊಡ್ಡ ಸಮಸ್ಯೆ. ಅನೇಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾದ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಶುಚಿತ್ವವನ್ನು ಕಾಪಾಡುವುದು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವೆಡೆ ನೀರು ಸರಾಗವಾಗಿ ಹರಿಯದೆ ಅನೈರ್ಮಲ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸರಿಯಾದ ಒಳಚರಂಡಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿ ವಿಧಾನಗಳ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯು ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಉಲ್ಬಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಪರಿಸರ ಮಾಲಿನ್ಯ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯದ ಅಪಾಯಗಳಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವಿನ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದುರ್ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿವೆ. ಇದು ಶೌಚಾಲಯ ಬಳಸುವವರ ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು ಎನ್ನುವ ಆತಂಕ ತಜ್ಞರದ್ದು.

ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ರೂಢಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಬಳಕೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದಾಗಿ ಬಯಲು ಮಲವಿಸರ್ಜನೆಗೆ ಆದ್ಯತೆ ಇದೆ. ಅವರಿಗೆ ಶೌಚಾಲಯ ಬಳಸುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಮೂಲಭೂತ ಅರಿವೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದರೂ ತಪ್ಪಿಲ್ಲ. ಇದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಶೌಚಾಲಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಚ್ಛತೆ ಕಾಪಾಡುವ ಮಹತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಅಷ್ಟಾಗಿಲ್ಲ. ಕೆಲವೆಡೆ ಕಿಡಿಗೇಡಿಗಳಿಂದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ದುರುಪಯೋಗವು ಸಹ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಸಂಕೀರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶೌಚಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುವ ಒಳಚರಂಡಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ತ್ಯಾಜ್ಯದ ಅಸಮರ್ಪಕ ವಿಲೇವಾರಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕರಿಸದ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಹತ್ತಿರದ ಜಲಮೂಲಗಳಿಗೆ ಬಿಡುತ್ತಿವೆ. ಇದು ಮಾಲಿನ್ಯದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಉಲ್ಬಣಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ಆದಿವಾಸಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಘೋರ. ದೇಶದ ರೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಘನ ಘೋರ ಎಂದು ರೈಲ್ವೆ ಇಲಾಖೆ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ರೈಲುಗಳ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಹೇಳತೀರದು.

ಭಾರತ ಸರಕಾರವು ನೈರ್ಮಲ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ‘ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್’ನಂತಹ ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರೂ, ಅನುಷ್ಠಾನ, ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಹಕಾರದಲ್ಲಿ ಸವಾಲುಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ಕೊರತೆ ಇನ್ನೊಂದು ಸಮಸ್ಯೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ಕೊರತೆಯಿದೆ. ಅನೇಕ ಖಾಸಗಿ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ಇದ್ದರೂ ಸಮಸ್ಯೆ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಕೆಲವು ನಗರಗಳು ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ಶುಚಿಗೊಳಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿವೆ. ಆದರೂ, ಇವು ಇನ್ನೂ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಕೆಲವು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳು, ಮೊಬೈಲ್ ಶೌಚಾಲಯ ಘಟಕಗಳು ಮತ್ತು ಜೈವಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳಂತಹ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇವುಗಳು ಸಹ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ದೇಶದ ಕೆಲವು ನಗರಗಳು ಜಲರಹಿತ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ ಸೌರಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಳಸುವಂತಹ ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸುತ್ತಿವೆ. ಈ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಪರಿಸರದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.

ಭಾರತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದರೂ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ನೀತಿ ಅನುಷ್ಠಾನ, ಸಮುದಾಯ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ-ಖಾಸಗಿ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಗಳು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸುತ್ತಲಿನ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವುದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ, ಘನತೆ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಸುಸ್ಥಿರತೆಗೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ತಜ್ಞರ ಪ್ರಕಾರ ಪೋರ್ಟಬಲ್ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾಡಬೇಕಿದೆ. ಪೋರ್ಟಬಲ್ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಯಾವುದೇ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸಲು ಸುಲಭವಾಗುವಂತೆ ಗುಣಮಟ್ಟದ ವಸ್ತುಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಶೌಚಾಲಯಗಳು, ಭಾರತೀಯ ಶೈಲಿಯ ಶೌಚಾಲಯಗಳು, ಮೂತ್ರಾಲಯಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಈ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬಾಳಿಕೆ ಬರುತ್ತವೆ, ಹಗುರವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಜಾಗ ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ. ಮಹಿಳೆಯರು, ಮಕ್ಕಳು, ವೃದ್ಧರು ಸುಲಭವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ನಿರ್ವಹಣೆ ಸಹ ಸುಲಭ. ಪೋರ್ಟಬಲ್ ರೆಸ್ಟ್ ರೂಂಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳಿಗಿಂತ ಸಮರ್ಥನೀಯ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಸರ ಸ್ನೇಹಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಂತಹ ದೊಡ್ಡ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೇಶವು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪೋರ್ಟಬಲ್ ಶೌಚಾಲಯಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರೆ ನಾವು ಸಂರಕ್ಷಿಸಬಹುದಾದ ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಊಹಿಸಿ. ಈ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಮಿತವ್ಯಯ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿದ್ದು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಪೋರ್ಟಬಲ್ ರೆಸ್ಟ್ರೂಮ್ ಬಳಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲಕರವಾದದ್ದು ಕಡಿಮೆ ವಾಸನೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ವಾತಾಯನ ವಿನ್ಯಾಸವಾಗಿದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಅಂತಹ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವುದು ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದು ಸಹ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದೆ. ಪೋರ್ಟಬಲ್ ರೆಸ್ಟ್ರೂಮ್ಗಳನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವುದು ಸುಲಭ ಮತ್ತು ಸೋಂಕನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಉತ್ತಮ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ, ನಿಯಮಿತ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಜಾಗೃತಿ ಮತ್ತು ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಹಾಗೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಸರಕಾರಿ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಬಹುಮುಖ ವಿಧಾನದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.